Dicle Üniversitesi (DÜ) Eczacılık Fakültesi Analitik Kimya Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mustafa Abdullah Yılmaz ve ekibi, hastalıkların tedavisine yönelik yeni ilaçların geliştirilmesi amacıyla son 12 yılda 2 binden fazla tıbbi ve aromatik bitkiyi analiz etti.

En Etkili Bilim İnsanları Listesine Girdi

Stanford Üniversitesi araştırmacıları tarafından yapılan değerlendirmeler sonucunda, 2024 yılında "En Etkili Bilim İnsanları Listesi"ne Türkiye’den 1518, DÜ’den ise 8 akademisyen dahil edildi. Bu prestijli listede yer alan isimlerden biri de Erzurum doğumlu, 2004 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kimya Bölümü’nden mezun olan ve 9 yıldır DÜ Eczacılık Fakültesi’nde görev yapan Doç. Dr. Mustafa Abdullah Yılmaz oldu.

Yılmaz, 22 ana bilim dalı ve 174 alt bilim dalında dünya genelinde en etkili yüzde 2’lik dilime giren bilim insanlarının yer aldığı listeye, 2023 ve 2024 yıllarında üst üste iki kez girmeyi başardı. Bu başarıda, tıbbi ve aromatik bitkiler ile doğal ürünlerden elde edilen ekstrelerin hastalıklar üzerindeki tedavi edici etkilerine yönelik yaptığı bilimsel çalışmalar etkili oldu. Liste; nitelikli makale sayısı, h-indeksi, çok yazarlı yayınların hm-indeksi, atıf oranları, dergi etki faktörü, patent ve atıf sayıları gibi bilimsel ölçütler doğrultusunda hazırlandı.

Aynı zamanda DÜ Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesindeki Kütle Spektrometre ve Kromatografi Birimi'nin sorumluluğunu da yürüten Yılmaz’ın, uluslararası hakemli dergilerde yayımlanmış 160’tan fazla makalesi bulunuyor. Yurt içi ve yurt dışında, 25 farklı ülkeden bilim insanlarıyla akademik iş birlikleri sürdürüyor.

Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Üzerine 12 Yıllık Çalışma

12 Yılda 2 Bini Aşkın Bitki İncelendi

AA muhabirine açıklamalarda bulunan Yılmaz, hedeflerinin Türkiye’ye özgü endemik tıbbi ve aromatik bitkilerin ilaç adayı olma potansiyelini bilimsel yöntemlerle ortaya koymak olduğunu belirtti.

“Laboratuvarımızdaki ileri teknoloji cihazlar ve geliştirdiğimiz özgün metotlarla ilaç adayı molekülleri tespit ediyor, bunların karakterizasyonunu yapıyoruz.” diyen Yılmaz, botanik uzmanları eşliğinde yürüttükleri arazi çalışmalarında, bitkileri doğadan toplayıp laboratuvara taşıdıklarını aktardı.

Toplanan bitki örneklerinin teşhis ve kayıt işlemlerini gerçekleştirdiklerini kaydeden Yılmaz, kurutulan bitkileri çiçek, yaprak, kök, gövde, tohum ve meyve gibi bölümlerine ayırarak özel yöntemlerle özütlediklerini söyledi. Bu süreçte, bitkilerdeki değerli molekülleri tespit edip, hastalıklar üzerindeki potansiyel etkilerini değerlendirdiklerini ifade etti.

Bitkilerin antioksidan aktivitelerini ve hangi hastalıklar üzerinde etkili olabileceklerini araştırdıklarını söyleyen Yılmaz, şu bilgileri paylaştı:

“Çevre kirliliği, gıda katkı maddeleri ve ultraviyole ışınları gibi etkenlerle vücudumuzda serbest radikaller birikiyor. Antioksidan özelliğe sahip bitkilerden elde edilen maddeler bu zararlı radikalleri etkisiz hale getirip vücuttan atılmalarına yardımcı oluyor. Kanser hücreleri üzerindeki etkilerini ve ilaç, gıda, kozmetik sektörlerinde kullanılabilirliklerini de değerlendiriyoruz. Örneğin, kekik türlerinden Thymus nummularius üzerinde yaptığımız çalışmada yüzde 16 oranında rozmarinik asit tespit ettik. Bu madde, Avrupa’da reçeteli ilaçlarda kullanılan ve etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmış değerli bir biyomolekül. Ekonomik değeri de oldukça yüksek.”

Biyoaktif Bileşiklerle Katma Değerli Ürün Hedefi

“Yüksek Katma Değere Sahip Bileşenler Tespit Ettik”

Doğal kaynaklardan ilaç geliştirme hedefine katkı sunmak istediklerini dile getiren Yılmaz, “Yüksek katma değere sahip biyoaktif bileşikleri tespit ettik. Bu bileşenlerin iltihap önleyici, diyabet ve hipertansiyon tedavisinde yardımcı, virüs ve bakterilere karşı koruyucu, ayrıca meme, akciğer, böbrek ve lenf kanserleri üzerinde etkili olduğunu belirledik.” ifadelerini kullandı.

Doç. Dr. Yılmaz’la birlikte çalışan üniversite öğrencisi İrem Kızılgül ise doğadaki bitkileri laboratuvar ortamında incelemenin ve bu çalışmalarla bilime katkı sağlama düşüncesinin kendileri için heyecan verici olduğunu dile getirdi.